الگوی مطلوب بین المللی سازی برنامه درسی آموزش از دور در نظام آموزش عالی ایران

رشد شگفت انگیز و مطرح شدن نسل جدید آموزش از دور و پدیده بین المللی شدن آموزش مقوله هایی هستند که موجب تغییرجدی سناریوهای آموزش عالی دنیا شده اند. عواملی چون کم رنگ شدن مرزها و ایجاد جوامع بین المللی و تقاضای روزافزون برای دریافت آموزش مناسب جهت دست یابی به سطوح بالای تفکر و تحلیل و کسب صلاحیت های مناسب برای داشتن زندگی اجتماعی، حرفه ای و عاطفی موفق در جامعه ای جهانی، موجب شده اند که موسسات آموزش عالی برای پاسخ گویی به نیازهای آموزشی از بعد کیفی و کمّی و دوام و پیشرفت در رقابتهای جهانی، به صورت روز افزونی به سوی پدیده بین المللی شدن و جهانی شدن آموزش عالی و در قلب آن بین المللی شدن برنامه های درسی (هاراری،1992؛ نایت،1994) روی آورند. این امر برای کشور متمدنی چون ایران که در عرصه علوم، آموزش و مطالعات بین المللی دارای پیشینه است و با توجه به موقعیت جغراثیایی و سیاسی خود ظرفیت بالقوه خوبی برای میزبانی دانشجویان بین المللی و منطقه دارد، درخور تامل است. در صورتی که طبق آمار، تعداد کل دانشجویان بین المللی در ایران بسیار ناچیز است و این با اهداف سند چشم انداز 20 ساله، سیاستهای کلی توسعه که بر حضور و رقابت ایران در جامعه جهانی و افزایش اقتدار علمی ایران در منطقه و جهان تاکید دارند (سندچشم اندازایران، 1386) هم خوانی ندارد. از این رو تمرکز بر بین المللی شدن آموزش عالی ایران و برنامه های درسی آن امری ضروری است. از آنجا که در طی یک تا دو دهه اخیر، رویکرد آموزش از دور به مدد توانمندی هایی که با تکیه بر فناوری اطلاعات و ارتباطات به دست آورده، به عنوان یک راهبرد زنده و ماندنی برای حصول سریع و کم هزینه اهداف آموزشی ملی، در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است و با توجه به ماهیت منعطف و توانمندی که در پاسخ گویی به نیازهای آموزشی یادگیرندگان دارد، به نظر می رسد که می تواند فرصت های زیادی را برای بین المللی کردن برنامه های درسی نیز فراهم آورد. در پژوهش حاضر با استفاده از نظرات مدیران، اساتید، دانشجویان، طی انجام 12مصاحبه انفرادی و برگزاری 2جلسه گروههای کانونی و تکمیل پرسشنامه توسط 543 نفر از اساتید و دانشجویان دانشگاههای شهر تهران، ضمن بررسی دلایل ضرورت پرداختن به بین المللی سازی برنامه درسی آموزش از دور در آموزش عالی ایران(بادا)، به شناسایی و بررسی عوامل تاثیر گذار بر فرایند بادا، شرایط، منابع و امکانات لازم برای آن، فرصت های موجود، موانع و محدودیت های موجود، موضوعات درسی مناسب برای این امر و راهبردهای موثر در آن پرداخته و در نهایت، الگویی برای بادا ارائه گردیده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات در بخش کیفی مطالعه از طریق طبقه بندی و تفسیر داه ها و در بخش کمّی با استفاده از آمار توصیفی، آزمون t تک گروهی، آزمون رتبه بندی فریدمن و تحلیل واریانس صورت گرفته است. نتایج حاصل از یافته های پژوهش بیانگر آنند که روند جهانی شدن و لزوم شناساندن فرهنگ و تمدن ایران زمین به جهانیان، مهم ترین دلایل چنین حرکتی محسوب می شوند و مزیت هایی چون انعطاف پذیری بالا و گذر از مرزها در رویکرد آموزش از دور می تواند آن را به عنوان راهبردی اثر گذار در کنار آموزش حضوری (رویکرد ترکیبی) برای این امر مورد توجه قرار دهد. از مهم ترین عواملی که می توانند فرایند بادا را تحت تاثیر قرار دهند، میزان همکاری ها ی علمی دانشگاهها در سطح بین المللی، زبان، سیاست های کلان آموزش عالی و صلاحیت اساتید و مدیران به علاوه تکافوی منابع مالی و انسانی و وجود زیر ساخت های فنی و تکنولوژیک هستند و تفاوت نگرش های سیاسی و اقتصادی در داخل به علاوه عدم انعطاف پذیری و به روز نبودن قوانین جاری، از مهم ترین محدودیت ها محسوب می شوند. در حالیکه استفاده از مزیت های فرهنگی در سطح منطقه در کنار وجود اساتید توانمند و دانشگاههای معتبر در ایران، از فرصتهای قابل اتکا در این راستا محسوب می شوند. بر اساس نتایج، انجام مطالعات تطبیقی، عضویت در کنوانسیون های بین المللی، ایجاد تشکیلات تخصصی در وزارت علوم، به علاوه استفاده از منابع علمی جدید و بر گرفته از فرهنگهای گوناگون، که با شیوه های مبتنی بر اصول یادگیرنده – محوری، تعلیم و تربیت انتقادی و یادگیری فعال، جهت اصلاح تفکر و نگاه دانشجویان و دستیابی به فراشناخت و شایستگیهای میان فرهنگی ارائه می شوند، در موضوعات درسی علوم تجربی، علوم میان رشته ای و علوم ایرانی به عنوان بهترین راهبردها توصیه می گردند.